ټیکټونيکي پليټونه
کله چې ځمکه سړه شوه، هغو ګڼو موادو مرکز ته رسوب وکړ چې له درندو عناصرو څخه جوړ شوي وو. سپک عناصر د درندو عناصرو پر سر پاتې شول. او له همدې سپکو عناصرو څخه زموږ د نړۍ لويې وچې جوړې شوې.
کله چې زه د یوې لويې وچې په اړه فکر کوم، د صابون د پوقانيو هغه کتار ذهن ته راولم چې پر اوبو لامبو وهي. لويې وچې ارومرو جامدې دي، او پر ډبرينې طبقې ولاړې دي، خو کله چې له دوی لاندې ضخيمې ډبرې حرکت وکړي، لويې وچې سمې ورسره ښوریږي.
عناصر هغه وخت نه دي چاڼ شوي چې ځمکه مايع وه، او د مګما طبقې وخت ته اړتیا درلوده چې حرکت وکړي څو سپک مواد د کانويکشن بهير له لارې سطحې ته انتقال کړي.
ساينسپوهان په دې اند دي چې د ځمکې د سړيدو وروسته د ځمکې په اتموسفير کې موجود بخار متراکم حالت درولود او د زياتو پيړيو لپاره باران اوريده. د دې باران يو مقدار اوبه له ډبرو سره مخلوطې شوې او د آتشفشان له راوتلو سره بهر ته ازاده راووتلې. د دې اوبو يو مقدار د هغو لکۍ لرونکو ستورو له خوا راوړل شوي دي چې له ځمکې سره يې ټکر کړی وو. ښايي ځمکه به په بشپړه توګه په اوبو کې پټه وه. فکر کيږي چې په پیل کې يوازې ۱۰ سلنه ځمکه وچې نيولې وه.
ساينسپوهان اوس د ټيکټونيکي پليټونو په اړه فکر کوي. دا تيوري به ۱۹۱۵ کال کې د يوه جرمني اقليم پوه الفريډ ويګنر له خوا وړانديز شوه. که څه هم هغه يو شمير ښه تحقيق شوي دلايل وړاندې کړل خو د دې تيوري منل کيدو يو څه وخت ونيوه.
ساينسپوهان اوس په دې فکر دي چې د ځمکې د سړيدو وروسته د ځمکې سطحه پر ۲۰ لویو ډبرينو تختو بدله شوه چې د ټيکټونکي پليټونو په نامه ياديږي. لويې وچې د ځینو پليټونو پر سر پرتې دي او دا پليټونه ورو ورو د مانټل پر سر خوځيږي. یو وخت دا ټولې لويې وچې سره يو ځای وې او يوه لويه وچه يې جوړوله چې د پانجیا Pangea فرضي وچه يې بلله. . لويې وچې له يو بل څخه تر بيليدو وروسته بالاخره هغه ځای ته راغلې چې اوس موقيعيت لري. لويې وچې اوس هم د خوځښت په حالت کې دي. نړۍ به په لرې راتلونکي کې يو بل ډول نقشه ولري.
د دې موضوع په اړه د لازیاتو معلوماتو لپاره لاندنې ضمیمه شوی فایل راښکته کړئ او ویی لولئ.
Comments
0 comment(s) so far
Please login to add comments.