منابع بازافغانستان آنتې چلوي او اندو ياده کينيس شِراونچې

الماس کبود. نوشته: عبدالرحیم احمد پروانی

از آن‌جایی که دو بر سه حصه سطح زمین و ۶۰ درصد و به قول دیگری ۷۵ درصد جسم انسان از آب تشکیل یافته، به خوبی روشن است که ‌آب، یکی از عناصر اصلی زند‌گی است.
اما دستیابی به آب پاک و امن برای بسیاری از باشندگان زمین به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل است. امروز نزدیک به یک بیلیون انسان در کشورهای رو‌به انکشاف به آب دسترسی ندارند. در بسیاری از کشورها، مردم مجبور‌اند برای دستیابی به آب، فاصله زیادی را طی کنند، در صف‌های طولانی بایستند و یا این‌که برای به‌دست آوردن آن پول بپردازند.
در مناطقی از افریقا مردم روزها به‌دنبال آب می‌گردند و وقت گران‌بهای خود را صرف یافتن آن می‌کنند. در پهلوی آن، قلت و نبود آب در بسیاری از این مناطق بیماری‌هایی را به‌ویژه در بین زنان و دختران به‌وجود می‌آورد که گذشته از مرگ‌و‌میر، توانایی‌ها و ظرفیت‌های انسانی‌شان را از بین می‌برد.
باید گفت که مقدار آب روی زمین، در طول زمان تقریبا ثابت مانده است، اما تعداد استفاده‌کنندگان آب، یعنی نفوس کره زمین به شدت رو به افزایش گذاشته است و این بدین معنی است که رقابت روی آب پاک، توزیع کافی برای نوشیدن، پخت‌و‌پز، شست‌وشوی بدن و سایر نیازهای لازم برای زند‌گی ایده‌آل و پایدار افزونی می‌گیرد.
با آن‌که کمبود آب برای بسیاری یک مفهوم انتزاعی به شمار می‌رود، اما برای تعداد دیگر یک واقعیت تلخ است و این را می‌توان ناشی از اثرات محیطی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بی‌شماری دانست.
در حالی که نزدیک به ۷۰ در‌صد سطح کره زمین توسط آب پوشانیده شده است، تنها ۲٫۵ درصد آن قابل نوشیدن می‌باشد و متباقی آن شور و بحری است. به این ترتیب آب تازه و قابل آشامیدن بخش بسیار کوچک آب روی زمین را تشکیل می‌دهد. گذشته از آن، از این ۲٫۵ درصد آب قابل شیرین، فقط ۱ در‌صد آن به راحتی قابل دسترس است. مقدار بیشتر آب‌های شیرین در یخچال‌های طبیعی و مناطق برفی موقعیت دارند. در حقیقت، تنها ۰٫۰۰۷ درصد آب شیرین کره زمین برای مصارف ۶٫۸ میلیارد انسان قابل دسترس است.
به‌نظر می‌رسد، با توجه به جغرافیا، آب و هوا، مهندسی، مقررات و رقابت برای دست رسی به منابع آب، برخی از مناطق نسبتا غرق در آب شیرین‌اند، در حالی که دیگر مناطق جهان با خشک سالی و آلود‌گی شدید هوا مواجه‌اند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه آب پاک یا این‌که خیلی به دشواری به‌دست می‌آید و یا این‌که برای تولید آن باید آزمایشگاه‌ها راه‌اندازی کرد و یا این‌که بهای زیادی برای به‌دست آوردن آن پرداخت کرد.
بدون توجه به محل بود‌و‌باش، انسان‌ها برای زند‌گی به آب نیاز دارند. این نیاز تنها برای این نیست که۶۰ درصد وجود انسان از آب تشکیل شده است و کاهش آب وجود انسان منجر به بیماری‌های گوناگون می‌گردد؛ بلکه انسان‌ها برای تولید غذا، شست‌وشوی لباس و بدن و… و در نهایت برای حفظ محیط‌زیست به آب ضرورت دارند.
متاسفانه، چنان‌که نشان داده خواهد شد، انسان‌ها ثابت کرده‌اند که استفاده‌کنندگان خوب آب نیستند. مثلا، برای ساختن یک برگر به ۲۴۰۰ لیتر آب که معادل ۶۳۰ گیلن آب می‌شود یا مقدار زیاد آب برای کشت محصولات زراعتی مثل پنبه در مناطق خشک به مصرف می‌رسانند. گذشته از آن، مصرف بی‌رویه و غیر‌هوشمندانه آب برای رفع نیازهای روزمره مثل شست‌وشو (بدن، لباس، ظروف و غیره)، پخت‌و‌پز، صفاکاری منزل، آبیاری باغچه، گل و درخت و هم‌چنان عدم توجه به ریزش‌های آب در اثر نواقص تخنیکی از نل‌ها، پایپ‌ها و غیره معضل بزرگی را به‌وجود آورده است که شدیدا در کاهش آب نقش دارد.
نظر به آمار سازمان ملل متحد، در سده گذشته مصرف آب دو برابرِ رشد جمعیت بوده است. تخمین زده می‌شود که تا سال ۲۰۲۵، در اثر استفاده از آب، افزایش جمعیت و تغییر اقلیم، ۱٫۸ بیلیون انسان در مناطقی که معروض به خشکی‌اند و دو بر سه حصه ساکنین زمین در مناطقی که به کمبود آب مواجه خواهند بود، زندگی خواهند کرد .
با آن‌که آماری از مصرف سرانه آب توسط مردم ما در سر تا سر کشور تا کنون در دست نیست، اما این روشن است که ما، مثل هر انسان دیگری که در این سیاره زند‌گی می‌کند، نیاز مبرم و حیاتی به آب داریم. این نیاز تنها برای رفع حوایج بدن نیست، بلکه هر کدام از ما برای پختن، شست‌وشو (بدن، لباس، موتر)، پاک‌کاری خانه، زراعت به مقیاس بزرگ، سرسبزی حویلی و غیره به مقدار آب در یک روز نیاز داریم.
کاهش آب سطح و نیز آب‌های زیرزمینی در کابل یکی از چالش‌های بزرگ است که باید آن را خیلی جدی گرفت.
در تحلیل وضعیت آب در کابل، سید شریف شبیر، انجنیر ارشد خوراکه و زراعت سازمان ملل متحد در کابل می‌نگارد:
«قبلا تخمین شده بود که شهر کابل دارای ظرفیت بالقوه آب استخراجی اعظمی در حدود ۵٫۶۳ مترمکعب فی ثانیه می‌باشد. در آن زمان آب مورد ضرورت برای تعداد ۲ میلیون باشنده شهر کابل (راپور سال ۱۹۸۴) در حدود ۶٫۲ مترمکعب فی ثانیه (نورم قبول شده آن زمان در حدود ۲۵۰ لیتر فی شبانه‌روز برای فی نفر) برآورد شده بود که نظر به پتانسیل موجود همان زمان یک کمبود در حدود ۰٫۵۷ مترمکعب فی ثانیه را نشان می‌داد. قرار تخمین گفته می‌شود که الی سال ۲۰۳۰ تعداد نفوس شهر کابل در حدود ۷ میلیون نفر افزایش پیدا می‌کند و مقدار آب مورد ضرورت برای رفع نیازمندی‌های شهر در حدود ۱۰ مترمکعب فی ثانیه با نظرداشت نورم ۱۲۰ لیتر فی شبانه‌روز برای فی نفر که حدود ۵۰ درصد نورم‌های قبول شده قبلی می‌باشد، تخمین شده است .»
بنا‌بر‌این محاسبه، کاهش روزافزون آب که باعث کاهش در سهم سرانه دسترسی به آب مورد نیاز می‌گردد، در شهر کابل به شدت محسوس است.
توجه به آب منحیث مهم‌ترین عنصر طبیعی برای زند‌گی انسان‌ها، باید در محراق توجه دولت و مردم قرار گیرد. دولت و مردم، هر دو باید مسوولیت‌ها و وجایب خود را در قبال حفظ، مدیریت و توزیع درست آب درک کرده و برای رفع آن بکوشند. البته، ناگفته پیداست که مسوولیت‌های دولت به مراتب بیشتر از مردم است. مهم‌ترین کاری که دولت در پهلوی پالیسی‌سازی در مورد حفظ، مدیریت و توزیع درست و عادلانه آب می‌تواند انجام دهد، آگاهی‌دهی در مورد آب، اهمیت و طریق درست استفاده از آن است.
بیشترین مصرف آب در جهان، یعنی ۷۰ درصد آب تازه در سکتور زراعت صورت می‌گیرد. به این ترتیب هر آن‌چه که می‌خوریم روی توزیع و مصرف آب اثر‌گذار است. جالب‌تر از همه این‌که، در تقریبا تولید همه کالاها، مثل کمپیوتر، موتر و غیره نیز به آب نیاز است. بنا تولید این وسایل نیز روی مصرف و استفاده از آب اثر فراوان دارد.
مهم‌ترین کاری که به‌عنوان استفاده‌کننده آب، برای حفظ آن می‌توانیم انجام بدهیم و مسوولیت خود را در قبال نگهداشت این عنصر مهم انجام دهیم، بلند بردن آگاهی ما در مورد آب و استفاده هوشمندانه و عاقلانه از آن است.
آگاهی در مورد این‌که چه مقدار آب نیاز است تا غذای روی دسترخوان ما آماده شود یا این‌که نیازهای ضروری و روزانه ما مرفوع گردد؛ به خوبی می‌تواند آگاهی ما را در مورد آب و طریق درست و هوشمندانه استفاده از آن بالا ببرد.
در این‌جا آمار و ارقام مفید و جالبی در مورد مقدار مصرف آب برای کارهای مختلف را می‌آوریم تا نشان داده شود چگونه با بی‌رحمی آب، این الماس کبود را به هدر می‌‌دهیم:
– برای به‌دست آوردن مقداری دانه قهوه و پروسس آن‌که بتوان یک گیلاس قهوه تهیه کرد، نیاز به تقریبا ۳۷ گیلن آب است.
– برای تهیه یک استیک ۱۲ اوز به بیشتر از ۱۳۰۰ گیلن آب ضرورت است.
– تقریبا ۶۸۰۰ گیلن آب برای تهیه غذای روزانه یک خانواده چهار نفری نیاز است.
– برای تهیه یک گیلاس شیر پاستوریزه ۵۲ گیلن آب به مصرف می‌رسد.
– برای تهیه یک برش نان به اصطلاح سیلو ۱۰ گیلن آب نیاز است و اگر این برش نان را با تکه‌ای از پنیر صرف کنید، ۱۳ گیلن آب دیگر به مصرف می‌رسد .
– استفاده از فلاش‌های هوشمند که آب کم‌تری به کمود می‌ریزند، ۵ گیلن آب در یک فلاش کم‌تر مصرف می‌شود.
به این ترتیب ۸ بار فلاش کمود با فلاش‌های هوشمند می‌تواند همان مقدار آب را صرفه‌جویی کند که برای تهیه یک گیلاس قهوه نیاز است.
– استفاده از نل‌های هوشمند می‌تواند ۳٫۵ گیلن آب را در یک دقیقه صرفه‌جویی کند.
– شستن دندان‌ها نیازها به ۲ گیلن آب دارد. پس، هنگامی که دندان‌تان را برس می‌کنید، آب نل را بند کنید.
– پنج دقیقه شاور، بین ۲۰ تا ۲۵ گیلن آب را به مصرف می‌رساند. در صورتی که از شاورهایی که دارای سَرَکی هوشمند‌ استفاده کنید؛ ۴۰ درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنید.
– نل‌هایی را که از آن‌ها آب می‌چکند، ترمیم کنید. این نل‌ها در یک روز ۱۰۰ گیلن آب را ضایع می‌سازند.
– یک ماشین ظرف‌شویی اتومات بین ۹ تا ۱۲ گیلن آب را مصرف می‌کند، در حالی که برای شستن همان مقدار ظرف با دست به ۲۰ گیلن آب نیاز است.
آگاهی در مورد این که چه مقدار آب نیاز است تا غذای روی دسترخوان ما آماده شود، به خوبی می‌تواند آگاهی ما را در مورد آب و طریق درست و هوشمندانه استفاده از آن بالا ببرد.
شاید برای بعضی‌ها، دقت در این موارد خنده‌آور و یا زاید به‌‌‌نظر برسد، اما به یاد داشته باشید، هر قطره آب برای ما اهمیت حیاتی دارد. پس باید در حفظ آن کوشید و سهم خود را در حفظ این عنصر مهم حیاتی به‌جا آورد.
بنا به اهمیت آب، من آن را الماس کبود نام نهاده‌ام، مگر ممکن است الماس دست داشته خود را با بی‌پروایی دور بریزید؟